ساختار فعل
فعلهای فارسی از نظر ساختار در دو گروه اصلی ساده و مرکب جای میگیرند.
فعل ساده
فعل ساده فعلی است که تنها یک بخش دارد. مانند: داشتن، گرفتن، خوردن
فعل مرکب
فعل مرکب از یک یا چند واژه به همراه یک فعل ساده ساخته میشود:
- بر داشتن، فرا گرفتن، فرو خوردن، دوست داشتن، باز کردن، نامنویسی کردن
- دست بر داشتن، از دست دادن، به دست آوردن
پیشفعل
به واژه یا واژههایی که پیش از فعل میآیند، در مجموع پیشفعل میگویند:
مصدر | پیشفعل | فعل |
---|---|---|
بر داشتن | بر | داشتن |
دوست داشتن | دوست | داشتن |
به دست آوردن | به دست | آوردن |
هنگام صرف فعل، پیشفعل کنار مینشیند و عنصرهای صرفی به بخش فعلی افزوده میشود:
- بازی کردن: بازی کردم، بازی میکنم، بازی کردهام، بازی خواهم کرد
- به دست آوردن: به دست آوردم، به دست میآورم، به دست آوردهام، به دست خواهم آورد
فعلهای ضمیری
برخی از فعلهای مرکب صرف ویژهای دارند. به این صورت که ضمیر شخصی وابسته به پیشفعل افزوده میشود و خود فعل همواره در سوم شخص مفرد صرف میشود:
مفرد | جمع |
---|---|
خوشم آمد | خوشمان آمد |
خوشت آمد | خوشتان آمد |
خوشش آمد | خوششان آمد |
نام مشخصی به این دسته از فعلها داده نشدهاست. از آنجا که در صرف این فعلها، ضمیر به کار میرود، میتوان آنها را فعلهای ضمیری نامید. زبانهایی چون فرانسوی و اسپانیایی نیز از این گونه فعلها دارند و به آنها فعل ضمیری (pronominal verb) میگویند.
در فرهنگهای فارسی، مصدر فعلهای ضمیری به طور متمایز نوشته نمیشود اما در زبانهایی چون فرانسوی، مصدر این فعلها با استفاده از ضمیر سوم شخص مفرد نوشته میشود: دردش گرفتن، گرمش بودن، خوشش آمدن. شایسته است در زبان فارسی نیز، فعلهای ضمیری به شیوهای نوشته شوند که از روی مصدر بتوان به ماهیت ضمیری بودن آنها پی برد.