گذشته‌ی پیشین گزارشی | دستور فعل و زمانهای زبان فارسی

زمان گذشته‌ی پیشین گزارشی دارای سویه‌ی گزارشی ^(indicative) و نمود پیشین ^(pluperfect) است. نمود پیشین نشان می‌دهد که کنش پیش از کنشی دیگر در زمان گذشته انجام گرفته. سویه‌ی گزارشی نشان می‌دهد که این زمان بر پایه‌ی نگرش و روی‌کرد ذهنی نیست و کنش را آن گونه که در جهان بیرون است گزارش می‌کند. نام انگلیسی این زمان pluperfect است. در دستور رایج، به این زمان «ماضی بعید» یا «گذشته‌ی بعید» می‌گویند اما اصطلاح «پیشین» گویاتر است و مفهوم «رخ دادن پیش از کنشی دیگر» را به روشنی می‌رساند. افزون بر این، معنای رایج «بعید» در فارسی امروز «دارای احتمال کم» است و نه «دور».

روش ساخت

زمان گذشته‌ی پیشین بر پایه‌ی الگوی زیر ساخته می‌شود:

ماده‌ی گذشته فعل اصلی		فعل کمکی بودن به زمان گذشته‌ی مطلق

صرف مثبت

صرف فعل ساده‌ی «رفتن»
من	رفته بودم	ما	رفته بودیم
تو	رفته بودی	شما	رفته بودید
او	رفته بود	ایشان	رفته بودند

صرف فعل مرکب «کار کردن»
من	کار کرده بودم	ما	کار کرده بودیم
تو	کار کرده بودی	شما	کار کرده بودید
او	کار کرده بود	ایشان	کار کرده بودند

صرف منفی

ریخت منفی زمان گذشته‌ی پیشین با افزودن «نه» پیش از ماده‌ی گذشته به دست می‌آید. در نگارش رایج، «نه» پیوسته به ماده‌ی گذشته نوشته می‌شود.

صرف فعل ساده‌ی «رفتن»
من	نرفته بودم	ما	نرفته بودیم
تو	نرفته بودی	شما	نرفته بودید
او	نرفته بود	ایشان	نرفته بودند

صرف فعل مرکب «کار کردن»
من	کار نکرده بودم	ما	کار نکرده بودیم
تو	کار نکرده بودی	شما	کار نکرده بودید
او	کار نکرده بود	ایشان	کار نکرده بودند

نمونه

تا به حال، کسی به این سخاوتمندی ندیده بودم.
باران بند آمده بود و دیگر نیازی به چتر نداشتم.
وقتی که پلیس رسید، دزدها فرار کرده بودند.
پلیس وقتی رسید که دزدها فرار کرده بودند.
یکی از بی‌ادعاترین انسانهایی بود که تا کنون دیده بودم.
بچه‌ها تا آن موقع از ماسک استفاده نکرده بودند و برایشان مشکل بود که بتوانند تا هنگام خنثی کردن مواد شیمیایی، ماسک را تحمل کنند.
از آنجایی که ثروت خود را با تلاش و کوشش به دست آورده بود، خیلی خوب ارزش پولهایش را می‌دانست.

در دیگر زبانها

زمان گذشته‌ی پیشین فارسی همتای pluperfect انگلیسی و plus-que-parfait فرانسوی است.