زمان گذشتهی پیشین کامل گزارشی دارای وجه گزارشی (indicative) و نمودهای کامل (perfect) و پیشین (pluperfect) است. نمود پیشین نشان میدهد که کنش پیش از کنشی دیگر در زمان گذشته انجام گرفته و نمود کامل، این کنش را به زمان حال پیوند میزند تا یا آن را بازگو کند یا نشان دهد که برآمد و پیآمدش تا زمان حال پابرجا است. وجه گزارشی نشان میدهد که این زمان بر پایهی نگرش و رویکرد ذهنی نیست و کنش را آن گونه که در جهان بیرون است گزارش میکند. نام انگلیسی این زمان perfect pluperfect است. در دستور رایج، به این زمان «ماضی ابعد» یا «گذشتهی ابعد» میگویند که نام مناسبی نیست زیرا با دستور زبانهای هندواروپایی همخوانی ندارد و نمود «کامل» داشتن این زمان را نشان نمیدهد. افزون بر این، واژهی عربی «ابعد» در فارسی کاربرد ندارد. اگر نامگذاری سنتی را معیار بگیریم، نام این زمان «گذشتهی بعید نقلی» میشود که اگرچه دقیق نیست اما بهتر از «گذشتهی ابعد» است.
روش ساخت
زمان گذشتهی پیشین کامل بر پایهی الگوی زیر ساخته میشود:
صرف مثبت
صرف فعل سادهی «رفتن»
من |
رفته بودهام |
ما |
رفته بودهایم |
تو |
رفته بودهای |
شما |
رفته بودهاید |
او |
رفته بوده |
ایشان |
رفته بودهاند |
صرف فعل مرکب «کار کردن»
من |
کار کرده بودهام |
ما |
کار کرده بودهایم |
تو |
کار کرده بودهای |
شما |
کار کرده بودهاید |
او |
کار کرده بوده |
ایشان |
کار کرده بودهاند |
صرف منفی
ریخت منفی زمان گذشتهی پیشین کامل با افزودن «نه» پیش از مادهی گذشته ساخته میشود. در نگارش رایج، «نه» پیوسته به مادهی گذشته نوشته میشود.
صرف فعل سادهی «رفتن»
من |
نرفته بودهام |
ما |
نرفته بودهایم |
تو |
نرفته بودهای |
شما |
نرفته بودهاید |
او |
نرفته بوده |
ایشان |
نرفته بودهاند |
صرف فعل مرکب «کار کردن»
من |
کار نکرده بودهام |
ما |
کار نکرده بودهایم |
تو |
کار نکرده بودهای |
شما |
کار نکرده بودهاید |
او |
کار نکرده بوده |
ایشان |
کار نکرده بودهاند |
نمونه
- مدارک جدید DNA نشان میدهد که رانندهی پرنسس دایانا در شب حادثه در پاریس، مشروبات الکلی مصرف کرده بوده.
- تا وقتی مادر نشده بودم قدر این نعمت را نمیدانستم ولی حالا که فهمیدهام در این سالها خودم را از چه نعمتی محروم کرده بودهام، به سختی در فکر فرو میروم و با خودم میگویم که باید جبران کنم.
- حالا این رنگ در مانیتور هر جور هم به نظر برسد، موقع چاپ همانی خواهد شد که شما از روی کتابچهی رنگ انتخاب کرده بودهاید.
یکپارچگی شناسه و مادهی گذشته در این زمان نیز رخ میدهد. برای نمونه: «اِه، نیگا کن، زیر گازو کم نکرده بودم» که در اینجا منظور «کم نکرده بودهام» است.