زمان حال مطلق گزارشی دارای نمود مطلق (perfective) و سویه‌ی گزارشی (indicative) است. نمود مطلق از پیآمد داشتن کنش (نمود کامل) یا دامنه‌دار بودن کنش (نمود ناتمام) سخنی نمی‌گوید و تنها این آگاهی را می‌دهد که کنش در زمان حال یا آینده به انجام می‌رسد. سویه‌ی گزارشی نشان می‌دهد که این زمان بر پایه‌ی نگرش و روی‌کرد ذهنی نیست و کنش را آن گونه که در جهان بیرون است گزارش می‌کند. زبان فارسی در صرف فعل تفاوتی میان حال و آینده نمی‌گذارد. بنا بر این، زمان حال مطلق بسته به بافت جمله می‌تواند کار زمان آینده‌ی مطلق را نیز انجام دهد. از دید زبان‌شناسی نوین، نام انگلیسی این زمان perfective present است.

روش ساخت

زمان حال مطلق گزارشی بر پایه‌ی الگوی زیر ساخته می‌شود:

صرف مثبت

صرف فعل ساده‌ی «رفتن»
من روم ما رویم
تو روی شما روید
او رود ایشان روند
صرف فعل مرکب «کار کردن»
من کار کنم ما کار کنیم
تو کار کنی شما کار کنید
او کار کند ایشان کار کنند

صرف منفی

ریخت منفی زمان حال مطلق با افزودن «نه» پیش از بن حال ساخته می‌شود. در نگارش رایج، «نه» پیوسته به بن حال نوشته می‌شود:

صرف فعل ساده‌ی «رفتن»
من نروم ما نرویم
تو نروی شما نروید
او نرود ایشان نروند
صرف فعل مرکب «کار کردن»
من کار نکنم ما کار نکنیم
تو کار نکنی شما کار نکنید
او کار نکند ایشان کار نکنند

فعل «بودن»

فعل «بودن» در زمان حال مطلق چند ریخت صرفی دارد. نخستین ریخت صرفی که اکنون تنها در زبان ادبی به کار می‌رود، از بن حال bav که امروزه bov تلفظ می‌شود به دست می‌آید.

من بوم
bovam
ما بویم
bovim
تو بوی
bovi
شما بوید
bovid
او بود
bovad
ایشان بوند
bovand

فعل «بودن» دو ریخت دیگر نیز در زمان حال مطلق دارد: آزاد (free) و وابسته (bound). ریخت وابسته به تنهایی به کار نمی‌رود.

ریخت وابسته‌ی فعل «بودن»
من ام ما ایم
تو ای شما اید
او است ایشان اند
ریخت آزاد فعل «بودن»
من هستم ما هستیم
تو هستی شما هستید
او هست ایشان هستند

ریخت وابسته با آن که فعل است و نقش دستوری جداگانه‌ای دارد اما در شیوه‌ی نگارش رایج، تنها «است» جدا نوشته می‌شود و دیگر سازه‌ها پیوسته به واژه‌ی پیش‌آیندشان نوشته می‌شوند:

ریخت منفی فعل «بودن» صرف ویژه‌ای دارد:

من نیستم ما نیستیم
تو نیستی شما نیستید
او نیست ایشان نیستند

در زبان ادبی، از بن حال bav/bov نیز می‌توان ریخت منفی ساخت:

من نبوم
nabovam
ما نبویم
nabovim
تو نبوی
nabovi
شما نبوید
nabovid
او نبود
nabovad
ایشان نبوند
nabovand

نمونه