زمان حال پایای گزارشی دارای نمود پایا (imperfective) و وجه گزارشی (indicative) است. نمود پایا نشان می‌دهد که کنش در بازه‌ای از زمان حال یا آینده پایدار و ماندگار است. وجه گزارشی نشان می‌دهد که این زمان بر پایه‌ی نگرش و روی‌کرد ذهنی نیست و کنش را آن گونه که در جهان بیرون است گزارش می‌کند. نام انگلیسی این زمان از دید زبان‌شناسی نوین imperfective present است.

روش ساخت

می بن حال شناسه‌ی نخستین

صرف مثبت

صرف فعل ساده‌ی «رفتن»
من می‌روم ما می‌رویم
تو می‌روی شما می‌روید
او می‌رود ایشان می‌روند
صرف فعل مرکب «کار کردن»
من کار می‌کنم ما کار می‌کنیم
تو کار می‌کنی شما کار می‌کنید
او کار می‌کند ایشان کار می‌کنند

صرف منفی

ریخت منفی زمان حال پایا با افزودن «نه» (na) پیش از «می» ساخته می‌شود. در نگارش رایج، «نه» پیوسته به «می» نوشته می‌شود. در فارسی معیار ایران، تلفظ «نه» پیش از «می» به ne دگرگون گشته. بنا بر این، «نمی‌روم» به جای namîravam به ریخت nemîravam تلفظ می‌گردد و به همین سان، برای پنج ریخت دیگر.

صرف فعل ساده‌ی «رفتن»
من نمی‌روم ما نمی‌رویم
تو نمی‌روی شما نمی‌روید
او نمی‌رود ایشان نمی‌روند
صرف فعل مرکب «کار کردن»
من کار نمی‌کنم ما کار نمی‌کنیم
تو کار نمی‌کنی شما کار نمی‌کنید
او کار نمی‌کند ایشان کار نمی‌کنند

فعل «داشتن»

فعل «داشتن» و فعلهای مرکب ساخته‌شده با آن، که مفهوم «داشتن» را نگه داشته‌اند، به طور معمول، در حال پایا صرف نمی‌شوند. به جای آن، صرف حال مطلق فعل به کار می‌رود.

صرف فعل «دوست داشتن»
من دوست دارم ما دوست داریم
تو دوست داری شما دوست دارید
او دوست دارد ایشان دوست دارند
صرف فعل «بر داشتن»
من بر می‌دارم ما بر می‌داریم
تو بر می‌داری شما بر می‌دارید
او بر می‌دارد ایشان بر می‌دارند

نمونه