زبان فارسی دو روش برای فعل‌سازی دارد. یکی، به‌کارگیری پس‌وندهای فعل‌ساز «-یدن» (îdan-) و «-ستن» (estan-) و دیگری، به‌کارگیری فعلهایی چون «کردن»، «شدن» و «گرفتن». فعلهایی که با پس‌وند ساخته می‌شوند، در دسته‌ی فعلهای ساده جای می‌گیرند. در بسیاری از زبانها، فعلهای نو با پس‌وند ساخته می‌شوند اما در زبان فارسی، بیشتر فعلهای نو به روش دوم، یعنی از ترکیب با فعلی دیگر، ساخته شده و ساختار مرکب دارند. برای نمونه، فعل مرکب «کپی کردن» به جای فعل ساده‌ی «کپیدن» و فعل مرکب «تلفن کردن» به جای فعل ساده‌ی «تلفنیدن». برای مقایسه، این دو فعل در زبان فرانسوی با پس‌وند فعل‌ساز er- ساخته شده‌اند: téléphoner و copier. فعلهایی چون «طلبیدن»، «فهمیدن» و «بلعیدن» از نمونه‌های انگشت‌شمار فعل‌سازی پس‌وندی‌اند. در فارسی گفتاری، نمونه‌های بیشتری از فعل‌سازی با پس‌وند را می‌توان یافت. یکی از بهترین نمونه‌ها، فعل «زنگیدن» است که به جای «زنگ زدن» به کار رفته و حتی صرف می‌گردد: «زنگید» (زنگ زد)، «بزنگ» (زنگ بزن)، «می‌زنگم» (زنگ می‌زنم).
پس‌وند «یدن»
با افزودن پس‌وند «-یدن» به واژه‌هایی از رسته‌های دستوری گوناگون از جمله اسم، صفت، بن حال و بن سببی، می‌توان فعل ساده ساخت:
| اسم | چرخ — چرخیدن
جنگ — جنگیدن نام — نامیدن |
|---|---|
| صفت | خشک — خشکیدن
ترش — ترشیدن خیس — خیسیدن |
| بن حال | جُستن — جوی — جوییدن
جَستن — جه — جهیدن رُستن — روی — روییدن خفتن — خواب — خوابیدن رشتن — ریس — ریسیدن مشتن — مال — مالیدن سختن — سنج — سنجیدن |
| بن سببی | خوران — خورانیدن
رسان — رسانیدن خندان — خندانیدن |
پس‌وند «ستن»
پس‌وند «ستن» زایا نیست. بدین معنا که دیگر برای ساخت فعل جدید به کار نمی‌رود اما در گذشته، پس‌وندی زایا می‌بود و به ویژه در فارسی میانه، برای ساخت مصدر مجهول کاربرد گسترده‌ای می‌داشت. فعلهای زیر از نمونه‌ی فعلهایی هستند که با پس‌وند «ستن» ساخته شده‌اند:
- توانستن
- دانستن
- کامستن
- بایستن
- شایستن
- زیستن
فعل جعلی
در دستور سنتی، به فعلهایی که با به‌کارگیری پس‌وند ساخته می‌شوند، «فعل جعلی» می‌گویند زیرا با آن که ساختاری همچون فعلهای ساده دارند اما از دید تاریخی، بن فعلی مستقل ندارند و ساختگی‌اند. برای نمونه: چرخیدن، رقصیدن، بلعیدن، جنگیدن.
فعلهای چندمصدری
برخی فعلها بیش از یک ریخت مصدری دارند. برای نمونه، از بن حال فعل «جَستن» یعنی «جَه»، مصدر جعلی «جهیدن» به دست می‌آید. در برخی موردها، مصدر جعلی کاربرد بیشتری از مصدر اصلی دارد: خوابیدن (خفتن)، روییدن (رستن). در برخی موردها نیز، مصدر جعلی به طور کامل جای مصدر اصلی را گرفته: سنجیدن (سختن)، مالیدن (مشتن).
فعل سببی
به فعلی که با پس‌وند کردن «-یدن» (îdan-) به بن سببی ساخته می‌شود، فعل سببی می‌گویند. به طور معمول، پس‌وند îdan- در این فعلها به ریخت dan- در می‌آید و این ریخت در فارسی نو رایجتر است. برای نمونه، «خوراندن» در برابر «خورانیدن» و «خنداندن» در برابر «خندانیدن». در برخی موردها، با افزودن «-انیدن» به اسم یا صفت، یکراست فعل سببی ساخته می‌شود. برای نمونه، فعل «آبادانیدن» از افزودن «-انیدن» به صفت «آباد» به دست آمده.
فعل آغازی
در فارسی باستان، برای بیان آغاز به رخ دادن یک فعل، بن ویژه‌ای به نام بن آغازی (inchoative stem) وجود داشت. برای نمونه، فعل «هراسیدن» در اصل، از بن آغازی فعل «ترسیدن» به دست آمده. فعل در فارسی نوین، بن آغازی ندارد اما یکی از کارکردهای فعل «گرفتن»، ساخت فعل آغازی‌ست. برای نمونه، «باران گرفتن» معنای آغاز بارش باران و «درد گرفتن»، معنای آغاز شدن درد را می‌رساند.