فعل ضمیری

برخی از فعلهای مرکب صرف ویژه‌ای دارند. به این شیوه که ضمیر شخصی وابسته به پیش‌فعل افزوده شده و مصدر، همواره در سوم‌شخص مفرد صرف می‌گردد:

ریخت صرفی «خوشم آمد» برابر «مرا خوش آمد»، «دردت گرفت» برابر «تو را درد گرفت» و به همین ترتیب برای شخصهای دیگر. از آنجا که در صرف این دسته از فعلها، ضمیر به کار می‌رود، می‌توان آنها را فعل ضمیری نامید. زبانهایی چون فرانسوی و اسپانیایی نیز از این گونه فعلها دارند و به آنها فعل ضمیری (pronominal verb) می‌گویند. البته در این زبانها، شیوه‌ی صرف فعل ضمیری با زبان فارسی تفاوت دارد.

ریخت مصدری فعل ضمیری

به دلیل مهجور ماندن فعلهای ضمیری، ریخت مصدری‌شان در واژه‌نامه‌ها به گونه‌ای نوشته نمی‌شود که متفاوت بودن‌شان مشخص باشد. در زبانهای دیگر، ریخت مصدری فعل ضمیری بر پایه‌ی ضمیر سوم‌شخص مفرد نوشته می‌شود. برای نمونه: دردش گرفتن، گرمش بودن، خوشش آمدن. در زبان فارسی نیز، این دسته از فعلها باید به شیوه‌ای نوشته شوند که از ریخت مصدری بتوان به ضمیری بودن‌شان پی برد. برای نمونه، «سرد بودن» هنگامی که فعل ضمیری باشد به ریخت «سردم است، سردت است، سردش است» صرف می‌گردد و هنگامی که فعل ضمیری نباشد به ریخت «سرد است» صرف می‌شود. برخی از مهمترین فعلهای ضمیری در زیر، فهرست شده‌اند:

• سردش بودن
• گرمش بودن
• خوشش آمدن
• بدش آمدن
• دردش گرفتن
• دردش آمدن
• گریه‌اش گرفتن
• گرسنه‌اش بودن
• تشنه‌اش بودن
• دیرش شدن
• زورش آمدن
• سختش بودن
• حرصش گرفتن