پس‌وند «-یدن»

پس‌وند «-یدن» برای ساخت فعل ساده به کار می‌رود. فعل‌سازی با پس‌وند شیوه‌ی رایج در زبانهای هنداروپایی است اما در زبان فارسی، بیشتر فعلها مرکب‌اند.

فعل‌سازی از اسم

با افزودن پس‌وند «-یدن» به اسم، می‌توان آن را فعل گرداند. با این روش حتی از اسمهای عربی نیز می‌توان فعل گرفت.

فعل‌سازی از صفت

با افزودن پس‌وند «-یدن» به صفت، می‌توان آن را فعل گرداند. فعلهایی که از صفت به دست می‌آیند معمولا ناگذرا بوده و معنای مجهول دارند. برای نمونه، «خشکیدن» معنای «خشک شدن» می‌دهد. برای گذرا کردن آن، باید به بن سببی پس‌وند «-یدن» افزود: خشکانیدن (خشک کردن).

فعل‌سازی از بن حال

یکی از پدیده‌های پربسامد در زبان فارسی، افزودن «-یدن» به بن حال فعل و ساخت ریخت مصدری تازه‌ای از همان فعل است. برای نمونه، از بن حال فعل «جَستن» یعنی «جَه»، مصدر «جهیدن» به دست می‌آید. در دستور سنتی به این دسته از مصدرها «مصدر جعلی» می‌گویند («جعلی» در اینجا معنای «ساختگی» می‌دهد). در برخی فعلها، مصدر ساختگی کاربرد بیشتری از مصدر اصلی دارد: خوابیدن (خفتن)، روییدن (رُستن). گاه مصدر ساختگی جای مصدر اصلی را گرفته: سنجیدن (سَختن)، مالیدن (مُشتن).

فعل‌سازی از بن سببی

بن سببی با افزودن «-ان» به بن حال به دست می‌آید. با پس‌وند کردن «-یدن» به بن سببی می‌توان از آن فعل گرفت. برای نمونه، «خور» بن حال فعل «خوردن» است؛ بن سببی آن «خوران» است که فعل سببی «خورانیدن» را می‌سازد. در فعلهای سببی، پس‌وند îdan- معمولا به ریخت dan- در می‌آید: «خوراندن» به جای «خورانیدن». گاه با افزودن «-انیدن» به اسم یا صفت، یکراست فعل سببی ساخته می‌شود. برای نمونه، فعل «آبادانیدن» از افزودن «-انیدن» به صفت «آباد» به دست آمده.