بن حال (present stem) در ساخت ماده‌ی حال و زمانهای گوناگونی چون زمان حال مطلق به کار می‌رود. قاعده‌ای نیست که بتوان بن حال یک فعل را از مصدرش به دست آورد اما می‌توان این روش را به کار بست: صرف فعل در زمان حال مطلق فرمایشی برای دوم‌شخص مفرد و سپس، انداختن پیش‌وند «ب» از آن.

مصدر حال مطلق فرمایشی
(دوم‌شخص مفرد)
بن حال
بخشیدن ببخش بخش
دیدن ببین بین
خواندن بخوان خوان
خوردن بخور خور
کردن بکن کن
فرمودن بفرما فرما
کاشتن بکار کار
دوختن بدوز دوز
فروختن بفروش فروش
نوشتن بنویس نویس
گفتن بگو گو

برای فعلهایی که ریخت فرمایشی دوم‌شخص مفردشان به ow پایان می‌یابد، بن حال از جایگزین کردن ow با av به دست می‌آید.

فعل فرمایشی بن حال
رفتن
raftan
برو
berow
رو
rav
دویدن
davîdan
بدو
bedow
دو
dav
شنیدن
šenîdan
بشنو
bešenow
شنو
šenav

بیشتر کتابهای دستور زبان فارسی، بن حال فعلهایی را که در ریخت فرمایشی دوم‌شخص مفرد به ow پایان می‌گیرند، همان ریخت ow می‌دانند اما با نگاه به فارسی باستان، می‌توان در یافت که بن حال این دسته از فعلها به av پایان می‌گیرد. برای نمونه، فعل «رفتن» از ریشه‌ی rab بوده، بن گذشته‌ی آن rabta (→ rafta) و بن حال آن raba است که در فارسی نو به ترتیب، raft و rav گشته‌اند. همچونین، با دقت در واژه‌هایی که از بن حال فعل «رفتن» ساخته شده‌اند می‌توان پی برد که rav ریخت درست است. اگر row بن حال «رفتن» می‌بود واژه‌های «روش» و «روند» می‌بایست roveš و rovand تلفظ می‌گشتند، نه raveš و ravand. به همین سان، صرف این فعل در زمان حال یعنی «می‌روم»، باید به جای miravam به ریخت mirovam تلفظ می‌گشت.

واژه‌گیری از بن حال

از بن حال واژه‌های گوناگونی می‌توان گرفت. با کمک برنامه‌ی واژه‌ساز فارسی می‌توانید همه‌ی واژه‌های ساخته‌شدنی از بن حال یک فعل را به دست آورید. واژه‌های زیر از بن حال فعل «ساختن» گرفته شده‌اند.

بن حال فعلهای پایان‌گرفته به -یدن

بن حال فعلهایی که مصدرشان به «-یدن» (idan) پایان می‌یابد با انداختن آن به دست می‌آيد.

استثناء

بن حال فعلهای پایان‌گرفته به -ندن

بن حال فعلهایی که مصدرشان به «-ندن» (ndan) پایان می‌یابد با انداختن «-دن» به دست می‌آید.

بن حال فعلهای پایان‌گرفته به -ردن

بن حال فعلهایی که مصدرشان به «-ردن» (rdan) پایان می‌یابد با انداختن «دن» به دست می‌آید.

استثناء

بن حال فعلهای پایان‌گرفته به -ودن

بن حال فعلهایی که مصدرشان به «-ودن» (ûdan) پایان می‌یابد با انداختن «-ودن» و افزودن «-ا» (â) به دست می‌آید.

استثناء

بن حال فعلهای پایان‌گرفته به -اشتن

بن حال فعلهایی که مصدرشان به «-اشتن» (âštan) پایان می‌یابد با انداختن «-اشتن» و افزودن «-ار» (âr) به دست می‌آید.

استثناء

بن حال فعلهای پایان‌گرفته به -ستن

بن حال فعلهایی که مصدرشان به «-ستن» (estan) پایان می‌یابد با انداختن آن به دست می‌آید.

بن حال فعلهای پایان‌گرفته به -ختن

بن حال فعلهایی که مصدرشان به «-ختن» (xtan) پایان می‌یابد با انداختن «-ختن» و افزودن «-ز» به دست می‌آید.

استثناء