برخی فعلها همواره همراه با ضمیر مفعولی به کار میروند. از آنجا که برای صرف این فعلها از ضمیر بازتابی استفاده میشود، به این دسته از فعلها «فعل بازتابی» یا «فعل انعکاسی» نیز میگویند اما همان طور که در ادامه خواهیم دید، مفعول این فعلها همیشه «خود» شخص نیست و گاه معنای «همدیگر» و «یکدیگر» را میرساند. بنا بر این، نمیتوان مجموعهی این فعلها را «بازتابی» نامید. به بیان دقیقتر میتوان گفت، فعل بازتابی زیرمجموعهای از فعلهای ضمیری است.
فعل ضمیری در زبان فارسی نیز وجود دارد اما دامنهی کاربرد آن با زبان فرانسوی متفاوت است. برای نمونه، در فعل «خوش آمدن» که به صورت «خوشم آمد»، «خوشت آمد»، ... صرف میگردد، فعل همواره با ضمیر مفعولی به کار میرود. «خوشت آمد» مترادف «تو را خوش آمد» است.
فعل بازتابی
جدول زیر صرف فعل se laver (خود را شستن) را در زمان حال ساده نشان میدهد. از آنجا که مفعول فعل «شستن» خود شخص است یا به بیان دیگر، نتیجهی فعل «شستن» به خود فاعل باز میگردد، این دسته از فعلهای ضمیری را «فعل بازتابی» (verbe réfléchi) مینامند.
je me lave خودم را میشویم |
nous nous lavons خودمان را میشوییم |
tu te laves خودت را میشویی |
vous vous lavez خودتان را میشویید |
il/elle/on se lave خودش را میشوید |
ils/elles se lavent خودشان را میشویند |
اگر حرف آغازین فعل یک واکه یا h بیصدا باشد، ضمیرهای بازتابی me و te و se با فعل ادغام میگردند. جدول زیر صرف فعل s'amuser را در زمان حال ساده نشان میدهد.
je m'amuse | nous nous amusons |
tu t'amuses | vous vous amusez |
il/elle/on s'amuse | ils/elles s'amusent |
فعل برگشتی
در «فعل برگشتی» (verbe réciproque)، فاعل بیش از یک نفر است و عملی که از او سر میزند توسط دیگر فاعل یا فاعلها به او بر میگردد. در فعل بازتابی عمل فعل یکسویه است اما در فعل برگشتی عمل فعل دو یا چندسویه بوده و به تک تک اشخاص بر میگردد. برای ترجمهی این دسته از فعلها میتوان از واژههای «همدیگر»، «هم» و یا «یکدیگر» استفاده کرد. به نمونههای زیر توجه کنید.
Nous nous connaissons همدیگر را میشناسیم |
Nous nous aimons همدیگر را دوست داریم |
Ils se parlent با هم حرف میزنند |
Ils se regardent به هم نگاه میکنند |
Ces enfants se battent این بچهها همدیگر را میزنند |
Ils se détestent از همدیگر بدشان میآید |